Boerenleven vroeger

We zien in detail hoe het vroeger was om boer te zijn en wat de dagelijkse praktijk van het boerenleven inhield. Het dagelijkse boerenleven was simpelweg een keihard bestaan. Een kalender illustreert het ritme van een leven dat zeer nauw met de seizoenen samenhing. Hier leefden mensen die gewend waren om hun eigen boontjes te doppen. Ook nemen we een kijkje op het land met allerlei oude werktuigen. Hier werkten de boeren van de Hondsrug en hier rustten ze uit van het vermoeiende handwerk. Het zou niet lang meer duren voor het oude boerenleven verdween en plaats maakte voor het moderne agrarische bedrijf waar het werk met machines gedaan wordt. We zien de boer nog amper op het veld.

Vorm en functie van de boerderijen

We laten zien dat niet alleen de vorm maar ook de functie van de boerderijen op de Hondsrug in de loop van de tijd veranderde. Deze verandering heeft vooral te maken met de vergaande mechanisering van het boerenbedrijf. Vanaf de bronstijd, meer dan 3000 jaar geleden, is te zien dat de functie en de vorm van de Drentse boerderijen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Logisch natuurlijk, iedereen begrijpt dat de werkomgeving van de akkerbouwers verschilt van die van de veeboeren. Toen de Drentse boer meer schapen ging houden, verbouwde hij de boerderij op een dusdanige manier dat hij de dieren onderdak kon bieden. Hetzelfde verhaal geldt ook voor de opkomst van de varkenshouderij in de negentiende eeuw. De oprichting van de coöperatieve zuivelfabrieken zorgde echter voor het tegenovergestelde effect. Hij hoefde in de boerderij niets om te bouwen, hij kreeg er zelfs ruimte bij. De melk werd niet meer in de boerderij maar in de fabriek verwerkt. Een projectie brengt de ontwikkelingen overzichtelijk in beeld. We zien in een grote enscenering enorme gebinten en timmermansmateriaal. Ze illustreren het bijzondere verhaal van de oude Drentse boerderijen. Ze konden als een soort bouwpakket in elkaar gezet worden en overleefden in veel gevallen de boerderij.

Leven van de natuurlijke omgeving

De boeren in een esdorp maakten optimaal gebruik van de mogelijkheden die de natuurlijke omgeving hun bood. Ze hielden bijvoorbeeld rekening met de nabijheid van water. Verder keken ze niet alleen naar de beschikbaarheid van goede landbouwgronden maar ook naar de aanwezigheid van voldoende weiland en hooiland. Ze zagen natuurlijk ook de toegevoegde waarde van heidevelden waarop de schapen dagelijks graasden. De geproduceerde mest was onontbeerlijk voor de vruchtbaarheid van de akkers en de heideplaggen waren geschikt voor de potstal. Turf uit de veentjes was uitermate geschikt voor de verwarming van het woongedeelte van de boerderij en leem werd gebruikt om de vloeren te verharden. Het bos leverde de bomen voor bouwmateriaal. Kortom, de natuurlijke omgeving bepaalde eeuwenlang de activiteiten op het boerenbedrijf. Aantasting van de natuurlijke omgeving betekende ontregeling met als gevolg dat je de ellende over jezelf afriep. Het aantal schapen bepaalde hoeveel hectare akkerland je kon bebouwen. Te veel schapen op de heide zorgde voor een kaalgevreten vlakte die zandverstuivingen en mislukte oogsten op de ondergestoven akkers veroorzaakten. De hooioogst bepaalde het aantal koeien dat je ’s winters in de stal kon opnemen. In tweede opstelling laten we iets zien van het huidige en het toekomstige landschap. We laten zien dat planten pas optimaal groeien als de groeiomstandigheden en voorwaarden in overeenstemming zijn met de natuurlijke omgeving. Betekent dat dat de boeren een nóg hardere scheiding tussen het agrarische productielandschap en de natuur moeten aanbrengen? Maken de graan- en aardappelakkers binnenkort plaats voor zonneakkers? Tot slot zien wij nog een film die het Hondsruggebied in al z’n variaties laat zien.

Lees verder: Geopark De Hondsrug